مقیاس‌های اندازه‌گیری (نگرش‌ها )
مقیاس ها عبارت های هستند که تحت قوانینی امکان تخصیص حرف یا نمره را برای افراد، نگرش و رفتارهای آنها فراهم می آورد. هر حرف یا نمره ای منظور می شود نماینده میزان مالکیت فزد از چیزی است که مقیاس مدعی اندازه گیری آن است. نقش اصلی مقیاس، تقسیم افراد به گروه های کلی برحسب نگرش معینی است، لذا نمی توان انتظار داشت که مقیاس ها به تنهایی نگرش دقیقی از یک موضوع منفرد فراهم آورند، زیرا این تکنیک ها برای قرار دادن افراد بر روی یک پیوستار خطی نسبت به یکدیگر آن هم به صورت نسبی (نه مطلق) طراحی می شوند. به طور کلی مقیاس ها برای سنجش نگرش ها، قضاوت ها، عقاید و سایر خصیصه هایی که به آسانی قابل اندازه‌گیری نیستند بکار می رود. انواع مقیاس‌های مورد استفاده در تحقیقات عبارتند از:
مقیاس لیکرت
یکی از رایج‌ترین مقیاس‌های اندازه‌گیری نگرش مقیاس لیکرت است. این مقیاس شامل مجموعه‌ای از سؤالات است که بار نگرشی یا ارزشی همه آنها تقریباً برابر تلقی می‌شود و به ترتیب خاصی تدوین‌شده‌اند. پاسخگو مقیاسی را که بین دو حد نهایی مانند موافق-مخالف، علاقه-تنفر یا پذیرش-رد محصور است برحسب شدت و ضعف نگرش خود برمی‌گزیند. گویه ها حالات خاصی از پدیده مورد اندازه گیری را به صورت گویه هایی که از لحاظ ارزش اندازه گیری دارای فاصله های مساوی است عرضه می کند. برای تعیین نمره نگرش هر فرد، نمرات هر یک از موقعیت های منتخب او در تمام مقیاس ها با هم جمع و سپس معدل گیری می شود و به این ترتیب نمره نگرش فرد محاسبه می گردد. این مقیاس برای تحقیقات رفتاری بیشترین کارایی و استفاده را دارد.
مقیاس ترستون
مقیاس ترستون نوعی مقیاس نگرشی است. این مقیاس شامل مجموعه ای از گویه هاست که برای سنجش برخی از مفاهیم به کار می رود. در این مقیاس از پاسخگو خواسته می شود تا تمام مواردی را که با آن ها موافق است اعلام کند و امتیاز او بر اساس این موافقتها تعیین می شود.
مقیاس گاتمن (تجمعی)
این مقیاس شامل مجموعه ای از گویه هاست که در رابطه با نگرش فرد نسبت به یک موضوع تنظیم شده است. در این مقیاس سؤالات بر حسب میزان دشواری، پیچیدگی یا بار ارزشی آن ها (از کمترین تا بیشترین) تنظیم می شوند. به این ترتیب که پاسخ صحیح و تأیید آخرین مورد به منزله توفیق انجام همه موارد قبلی یا تأیید همه آن هاست. از این رو در استفاده از مقیاس های تجمعی اگر جمع نمرات پاسخگو در دست باشد، الگوی پاسخگویی او قابل پیش بینی است. کاربرد این مقیاس محدود است و برای مواردی مناسب است که فقط یک خصیصه با ابعادی مشخص مورد بررسی است.
مقیاس بوگاردوس
در این مقیاس در انتهای سمت چپ تمایل و در انتهای سمت راست عدم تمایل نشان داده می شود. این مقیاس برای سنجش نگرش مردم نسبت به گروه ها ی دیگر (نگرش نسبت به گروه های قومی –نژادی، طبقات اجتماعی، گروه های مذهبی و ….) کاربرد دارد و در آن از پاسخگو خواسته می شود درباره گروه های دیگر اندیشیده و نظر دهد که در صورت برخورد با آن ها چه می کند. پیش فرض این مقیاس آن است که هر چه فرد پیشداوری بیشتری در مورد یک گروه داشته باشد، فاصله اجتماعی بین او و اعضای آن گروه بیشتر خواهد بود.
مقیاس اوزگود (افترق معنایی)
این مقیاس از سه عنصر تشکلیل شده است: 1-مفهوم، که بر اساس خصوصیات معنایی و نگرشی خود مورد ارزیابی قرار می گیرد.2-جفت صفات حدی، که اساس مقیاس را تشکلیل می دهد. 3-ئواحدهای درجه بندی مقیاس که فاقد تعریف است و به دلایل عملی تعداد آن ها از 5 واحد بیشتر و از 9 واحد کمتر است. اوزگود که خود مبدع این مقیاس است، مقیاس های 7 واحدی را به کار برده است. در این روش جفت هایی از صفات حدی را با توجه به هدف تحقیق انتخاب و در حدهای (طرفین) یک سری مقیاس 7 واحدی قرار می دهند، سپس مفهومی را که اندازه گیری نگرش مربوط به آن مدننظر است در بالای مجموعه مقیاس می نویسند. به پاسخگو تعلیم داده می شود که چگونه با توجه به احساس و درک خویش از مفهوم مورد نظر، نظر خود را با قرار دادن ضربدر بر روی یکی از 7 واحد محصور بین دو صفت متضاد مشخص کند (سرمد و بازرگان، 1386).
طیف های لیکرت، ترستون و گاتمن هر یک جنبه های قوی و ضعیفی دارند، برای دستیابی به یک طیف نسبتاً جامع می توان این طیف ها را با هم ترکیب کرد. (اسکندری، 1403)